Trong thời điểm khủng hoảng kinh tế, khó khăn tài chính,
tình trạng ít nhân viên gánh nhiều việc không phải là con đường dẫn đến
tương lai thành công cho doanh nghiệp. Nếu không có ý tưởng và phát kiến
thì tập thể không thể tiến.
Kỷ niệm 40 năm của Xerox PARC nhắc tôi nhớ về cách thức
mà những ý tưởng tỏa sáng trong công ty từ những ngày đầu thành lập… PARC
là tia sáng đầu tiên của bình minh tại thung lũng Silicon. Năm 1973, những
nhà nghiên cứu của PARC đã chế tạo chiếc máy vi tính thân thiện với người
sử dụng đầu tiên, máy in laser, chương trình định hướng đối
tượng, trạm làm việc cá nhân và nền tảng của Ethernet… Đến năm 1977, họ đã
phát triển giao diện đồ họa GUI đầu tiên. Ngay lúc này đây, bạn chắc chắc
đang sử dụng công nghệ gì đó nảy mầm từ những sáng tạo phi thường của
Xerox PARC từ những năm 1970.
Trên thực tế, Xerox đã thất bại trong việc tận dụng những
phát minh sơ khai của mình rồi để cho Apple và Microsoft qua mặt. Nhưng,
không ai trong thế giới kỹ thuật mới có thể phủ nhận những sáng tạo thay
đổi thế giới từ Xerox…
Tại sao nhiều công ty mới ngày nay mãi không “đào” ra
được phát kiến nào? Điều gì làm nên PARC thần kỳ của ngày xưa?
1. Thông minh
Mối họa đầu tiên cho sự sáng tạo trong doanh nghiệp là
nền tảng giáo dục. Gần 50 người từng làm việc cho PARC thời bấy giờ cực
thông minh. Một nhóm là chuyên gia về khoa học máy vi tính, khoa học quang
học, hệ thống động lực học và hiểu biết sâu rộng về nhiều lĩnh vực dường
như không liên quan gì đến nhau. Ví dụ cụ thể như Alan Kay, một trong
những chuyên gia khoa học máy vi tính đầu tiên của PARC, đem đến cho những
đồng sự nguồn kiến thức bao la, từ âm nhạc đến sinh học.
Nhóm thứ hai là những nhân viên thông minh sáng tạo. Thay
vì cứ lẩn quẩn với những gì vốn có trong đầu, thì họ liên tục cập nhật
thông tin và trộn lẫn tất cả bằng cách thức mới mà chưa từng ai khác tưởng
tượng ra. Họ tự do sáng tạo không lề lối.
2. Giàu đam
mê
Ngày nay, hiếm công ty cho phép nhân viên theo đuổi đam
mê. Trong khi ngày ấy, Robert Bauer có công việc trong mơ tại PARC ba
tháng sau khi công ty thành lập và ở lại công ty hơn 30 năm. Bauer cho
biết: “Tiến hành nghiên cứu tại PARC 40 năm trước thật như biểu diễn phép
thuật. Chúng tôi đến công ty mỗi ngày với đam mê và nhiệt huyết”. Anh và
những đồng sự thấy vô cùng hứng thú, thoải mái.
Đối với họ, thử thách “là mơ ước, là chứng minh năng lực
bản thân và có thể làm những điều mới lạ hoàn toàn chưa từng ai làm trước
đó”… Trong khi ngày nay, mọi người thấy công việc gây áp lực và nhàm chán
hơn là vui vẻ…
3. Không gian sáng tạo
Ngày nay, mệnh lệnh từ chủ doanh nghiệp thường là làm
cùng một việc, lặp đi lặp lại, với tốc độ nhanh hơn và hiệu suất cao hơn.
Phản ánh, khai phá, hợp tác đã trở thành xa xỉ… PARC đã không như thế. Nhà
sáng lập George Pake thành lập “văn phòng của tương lai”. Anh và Bob
Taylro, Trưởng phòng thí nghiệm Khoa học Máy vi tính đã cùng xây dựng môi
trường làm việc gần như hoàn hảo cho sự sáng tạo. Trong đó, nhân viên được
tự do theo đuổi đam mê và thực hiện những mục tiêu đầy thử thách. Mọi
người có cơ hội phối hợp làm việc, thời gian để suy nghĩ và có những hỗ
trợ thiết bị đầy đủ. Hầu hết những người vào làm cho PARC thời đó đều
không muốn đi đâu khác nữa.
Tác giả: Teresa Amabile, giáo sư
quản trị kinh doanh tại Đại học Harvard. Là tác giả của 2 quyển sách và
hơn 100 bài viết, tài liệu học thuật.