Sắp tới, chủ cửa hàng phôtô copy phải “đóng thuế” sao chép. Người sao chụp tư liệu với số lượng lớn vì mục đích thương mại có thể bị phạt tù. Cơ quan nào có đủ thẩm quyền giám sát, xử lý những hành vi trên… Pháp luật Tp.HCM đã có cuộc trao đổi với bà Đoàn Thị Lam Luyến, Giám đốc Trung tâm bản quyền tác giả tác phẩm văn học, Tổng thư ký Hiệp hội quyền sao chép Việt Nam.

Nhiệm kỳ I (2010- 2015), Hiệp hội đã bầu GS Hồ Ngọc Đại, Viện trưởng Viện công nghệ giáo dục Việt Nam là chủ tịch; bà Đoàn Thị Lam Luyến làm Phó chủ tịch, kiêm Tổng thư ký

Copy tới…50 lần

.Thưa bà, đối tượng nào sẽ được Hiệp hội bảo vệ?

Tất cả tác phẩm văn học, nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ, các tác phẩm âm nhạc…đã được bảo hộ, cấp phép. Hiệp hội sẽ đại diện cho các cá nhân, tổ chức là chủ sở hữu quyền tác giả khai thác kinh tế của các tác phẩm mà họ ủy quyền, thông qua việc cho phép sử dụng dưới hình thức sao chụp bằng photocopy-kts máy photo hay sao chép số trên Internet. Thông qua Hiệp hội, người sử dụng được đảm bảo rằng, việc sử dụng của họ là trong sạch về mặt pháp luât và không phải đối mặt với nguy cơ có thể khiếu kiện về hành vi xâm phạm bản quyền tác giả. Ví dụ khi làm luận văn về tác giả Xuân Quỳnh, bạn tham khảo một quyển tập có khoảng 50 nhà thơ. Vì tiền có hạn nên chỉ cần 15% tác giả trong cuốn sách tham khảo đó thôi. Và theo luật, bạn cũng chỉ được phôtô từng ấy tác phẩm thôi. Nếu phôtô hơn, đó là vi phạm pháp luật.

.Có thừa không bởi chúng ta đang có ba tổ chức bảo vệ quyền tác giả, thưa bà?

Hiện nay chúng ta đang có ba tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan trong lĩnh vực âm nhạc, ghi âm và văn học. Chúng ta chưa có tổ chức quản lý nào hoạt động trong lĩnh vực sao chép và sử dụng số.

.Phải chăng việc sao chép tác phẩm đang trở thành một tệ nạn xã hội?

Đúng vậy. Theo khảo sát của nhiều tổ chức, có tác giả bị xâm phạm tới 50 lần. Chứ con số một tác phẩm bị sao chép 3-4 lần hoặc 10 lần là rất nhiều. Ví dụ như truyện Ha-ri- pốt- tơ mới chẳng hạn, khi NXB còn đang đóng gáy, bọc bìa thì trên mạng đã có hết rồi. Vì vậy, NXB đã giảm từ 1 triệu bản xuống còn 1.000 bản. Tất cả đều do không được bảo vệ bản quyền. Ngoài ra, chủ sở hữu là tác giả cuốn truyện đó cũng chỉ nhận được một lần tiền từ NXB mà những lần tái bản sau đó không hề biết và cũng không hề được nhận tiền thù lao tái bản.

Chủ photo cũng phải nộp “thuế” sao chép

.Vậy làm thế nào có thể kiểm soát máy phô tô đó “in thừa” tài liệu đó? Ai sẽ là người đứng ra bắt quảtang trong khi tình trạng máy phô tô tràn lan như hiện nay?

Hiệp hội sẽ đại diện cho người được cấp phép yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quyền tác giả chấm dứt hành vi này, đồng thời thực hiện nghĩa vụ dân sự và bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật. Từ đây đến cuối năm, chúng tôi sẽ tiến hành khảo sát mức độ sử dụng việc in sao chép tại các máy phôtô như thế nào rồi phối hợp các cơ quan nhà nước ban hành Nghị định, thông tư hướng dẫn cụ thể đối với những hành vi xâm phạm trong việc sao chép trên. Trong đó cũng thiết lập biểu giá về thù lao, cách thức thu và phân phối tiền thù lao cho hội viên từ việc cấp phép sử dụng sao chép tác phẩm dưới hình thức sao chụp.

.Vậy, chủ của những chiếc máy phôtô có bị liên đới không, thưa bà?

Chủ chiếc máy phôtô một tác phẩm không được phép cũng như một cơ sở in lậu, họ phải chịu trách nhiệm một phần trách nhiệm, thậm chí tội hình sự nếu như in rất nhiều cuốn tài liệu có tính thương mại. Theo quy định của Hiệp hội, người xâm phạm có thể bị buộc chấm dứt hành vi xâm phạm, phạt hành chính, buộc bồi thường thiệt hại, thậm chí xử lý hình sự và phạt tù (nếu sao chụp toàn bộ tư liệu với số lượng lớn). Với mức phạt như vậy, tôi dám chắc chủ chiếc máy phôtô cũng không dám in, ấn toàn bộ cuốn sách. Như vậy tình trạng phôtô cả cuốn sách để bày bán trên thị trường để thu lợi bất chính sẽ dần chấm dứt.

Học sinh, giáo viên cũng phải nộp

.Còn với người nào chuyên đi phôtô sẽ bị đánh thuế? Liệu có quá khó không khi những nhóm người này thường xuyên thay đổi địa điểm phôtô?

Giáo viên, học sinh thường đi phôtô các tác phẩm để phục vụ cho việc giảng dạy; cơ quan công quyền, kinh tế, tổ chức hành chính hay những đơn vị chuyên tổ chức hội thảo, hội nghị. Khi xử lý vụ án, nếu ông chánh án đi phôtô tài liệu cũng phải trả tiền. Chúng tôi sẽ khảo sát từ 1-3 tháng, tổng ấn phẩm tại một cửa hàng phôtô là bao nhiêu rồi lọc ra những ấn phẩm nào đang được bảo hộ. Tiếp theo, chúng tôi phân loại loại hình trong các ấn phẩm (văn hóa, nghệ thuật, khoa học, giáo dục…) để có thể trả tiền thù lao cho tác giả. Để có nhiều kết quả đánh giá, chúng tôi sẽ khảo sát tại ba chiếc máy phôtô tại ba trường đại học khác nhau. Ngoài ra, chúng tôi cũng có thể điều tra một sinh viên trong một khóa học ba năm đã phôtô bao nhiêu tài liệu.

.Bà nói sao khi học sinh sinh viên là những người có hoàn cảnh khó khăn, vẫn phải chịu sự chu cấp của gia đình?

Theo tính toán của chúng tôi, bình quân mỗi người có trình độ đại học trở lên trả 10.000 đồng tiền sao chụp/năm; Học sinh THPT và THCS là 5.000 đồng/năm. Trong khi so với nước Na Uy, bình quân một người phải trả 7,13 USD/năm tiền sao chụp. Ở Thụy Sĩ, số tiền này là 10,5 Euro.

.Kế hoạch trong thời gian tới của Hiệp hội sẽ như thế nào, thưa bà?

Năm 2010, Hiệp hội chính thức đi vào hoạt động nhưng chưa có nguồn thu, chủ yếu tập trung việc phát triển hội viên. Ngoài ra, chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ GD-ĐT để nắm được các giáo trình có tác giả nước ngoài đang được giảng dạy trong các trường học để có thể trả được thù lao cho họ sau khi thu hồi được từ người sao chép. Tuy nhiên, để làm được điều này cũng không đơn giản mà phải có sự vào cuộc của nhiều cơ quan chức năng, trong đó có thanh tra văn hóa. Ngoài ra, cũng phải tuyên truyền cho người dân ý thức tự kiểm soát và phát hiện sai phạm như một người cầm trên tay một cuốn sách mới được phôtô là bất hợp pháp.

.Xin cảm ơn bà!