Công nghệ góp phần tạo ra các cuộc cách mạng để đổi mới trong nhiều lĩnh vực, điều đó tạo nên những sự phát triển, những đổi mới và nhiều thành tựu. Nhưng mặt trái của công nghệ cũng không ít, sợ nhất là sự "e;số"e; hóa những tình cảm, thậm chí số hóa cả giao tiếp của con người.

Đầu tiên là chuyện về giáo án điện tử - Một trong những điểm đổi mới của giáo dục nước nhà đang bộc lộ một số điểm hạn chế: Khó sử dụng đối với giáo viên không rành về công nghệ thông tin, khó nhìn đối với học sinh bị cận thị và ngồi ở góc xa. Nhưng xem ra, điều đáng bàn hơn cả là sự lạnh lùng của những trang giáo án điện tử khi giờ học trên lớp chỉ còn là "e;nhìn"e; và "e;chép"e;. Màn hình LCD hay máy chiếu projector trong lớp học đúng là một biểu hiện của công nghệ hiện đại. Nhưng thay vì thầy viết lên bảng như trước, học trò sẽ thấy các bài giảng là những slide chạy trên màn hình. Thầy nói ít hơn, học trò nhìn và chép nhiều hơn. Đến sinh viên đại học cũng ngán máy chiếu nói gì đến những học sinh tiểu học.

Giáo án điện tử có thể chia sẻ cho nhau, không như quyển vở bài soạn của các thầy cô giáo những thế hệ trước, mỗi một bài soạn là cách sử dụng từ ngữ, cá tính riêng của từng thầy giáo, ví dụ riêng của từng người cho từng lớp học sinh phù hợp. Nói như thế không có nghĩa là soạn giáo án điện tử không mất công. Ngược lại, người soạn sẽ phải đầu tư nhiều công sức hơn, nhưng soạn một lần thôi, lưu file lại là có thể dùng mãi, lâu dài, dùng cho mọi lớp học sinh, thậm chí đến cái ví dụ cũng giống nhau nếu người thầy không sáng tạo. Và kết quả là gì? Học sinh ngán nhìn lên máy chiếu, hoặc không nhìn thấy, trao đổi giữa thầy với trò ít đi sẽ làm người học bớt đặt câu hỏi, chỉ cặm cụi chép mà thôi. Cái quan trọng nhất là trao đổi và giao tiếp trong một giờ học đã bị số hóa.

Sau đó là chuyện những tấm thiệp điện tử. Sự ra đời của Internet và Email giúp con người trên khắp thế giới xóa nhòa khoảng cách của không gian. Sự trao đổi thông tin ngày nay trở nên nhanh hơn với tốc độ của một click chuột máy tính. Vào những dịp quan trọng trong năm hay trong một đời người, người ta thường nhận được những tấm thiệp điện tử, cũng lung linh, cũng nhạc hoa và nhiều sắc màu, nhưng thiếu một điều quan trọng nhất là giọng nói ấm áp từ trái tim của sự quan tâm. Mỗi lần nhận một tấm thiệp điện tử, điều đầu tiên cảm thấy là có ai đó hay ít ra là có một trang điện tử nào đó vẫn còn quan tâm đến mình, nhưng nỗi buồn xa xôi và miên man hơn nhiều, rằng âm thanh của sự quan tâm bây giờ cũng bị số hóa mất rồi. Cứ thử tưởng tượng mà xem, nếu ngày đầu năm mới, thay vì đến nhà nhau chúc xuân đầu năm, người ta gửi cho nhau một tấm thiệp kèm lời chúc qua thư điện tử. Sự thiếu vắng âm thanh của tiếng nói con người trong giao tiếp làm cuộc sống này cũng vì thế mà lạnh lùng hơn.

Số hóa làm sự phát triển của con người nhanh hơn nhưng cũng không loại trừ khả năng làm lạnh lùng những lời nói trong giao tiếp trong khi con người ngày càng thấy mình quá bé nhỏ giữa thế giới rộng lớn này. Ở mỗi một thời kỳ, ước mơ, quà tặng, cách sống cũng khác đi cho phù hợp với sự phát triển. Chỉ mong rằng những tấm chân tình dành cho nhau giữa cuộc sống không bao giờ bị số hóa.

Phan Thủy